Historia
7 czerwca, 2022

Zabudowa Koła – lata 1976 – 1953

W związku z tym, że administrator strony na Facebook’u „Moje osiedle Koło” zamieścił artykuł zawierający nowe informacje o zabudowie osiedla Koło z lat 1876-1951, pokusiłam się o odnalezienie jeszcze kilku szczegółów w tym temacie i w tej chwili mogę Państwu przekazać kolejne historyczne ciekawostki na ten temat. Dlatego – zapraszam do lektury.

Ogrody Ulricha i Forty

W 1876 roku ogrodnik Jan Krystian Ulrich kupuje teren ogrodów wojskowych przy drodze Górczewskiej i otwiera zakład ogrodniczy oraz ogród w stylu angielskim.

W 1883 roku rozpoczyna się budowa fortów wokół Warszawy, którą zakończono w 1890 roku.

Między Fortem Wola, a Fortem Parysów (obecnie Fort Bema) zostają usypane wały ochronne wzdłuż ulicy Fortecznej. Były to umocnienia ceglano-ziemne, posiadające osobne wały dla artylerii i piechoty oraz otoczone rowami, z reguły o zarysie regularnych wielokątów. Forty łączyły odcinki wałów z lokalnymi punktami oporu. Jeden z nich był zlokalizowany na terenie naszego Ogrodu – nazywany „Budką”. Widać to wyraźnie na mapie Warszawy z lat 30-tych oraz na zdjęciu z naniesionym planem:

Ulica Forteczna przebiegała przez obecną ulicę Jana Olbrachta i ulicę Ks. Janusza. W następnych latach (1926-1928) odcinek ul. Fortecznej od ul. Sowińskiego do ul. Górczewskiej zmienił nazwę na Jana Olbrachta, a część od ul. Sowińskiego do dzisiejszego lasku na Kole otrzymała nazwę Księcia Janusza. Tereny leżące po zachodniej stronie wałów należały do wojska aż do 1918 roku, aby przejść na własność Rządu II RP.

Plany zabudowy Koła

Kiedy na fotelu Prezydenta Warszawy zasiada Zygmunt Słomiński ma w planach budowę wielkiego parku z ogrodami i obiektami sportowymi na terenie Koła, który miał zajmować aż 40 hektarów ziemi. Obszar ten znajdował się w miejscu obecnych Ogrodów Działkowych „Koło I”, „Koło II” i ROD im. Filipiny Płaskowickiej. Nawet w 1929r. chciał odkupić ten teren od Rządu, który do końca jego prezydentury nie zgadza się na odsprzedanie ziemi. Jednak w 1932 roku dla pracowników Ministerstwa Poczt i Telegrafów powstaje 56 domów na pobliskim osiedlu Boernerowo, które chciało mieć komunikacyjne połączenie z miastem – ponieważ do 1951r znajdowało się formalnie poza Warszawą. W związku z tym 22 października 1933 roku otwarto dwie pętle tramwajowe: na Kole i Boernerowie. Mieszkańcom Boernerowa dało to możliwość dojazdu do miasta, ale tym samym zaprzepaściło plany budowy parku, ponieważ linie tramwajowe przecinały planowany pod inwestycję teren na pół. Poza tym zaczynają pojawiać się nowe plany na zabudowę Koła: m.in. wybudowano osiedle dla bezdomnych zwane później potocznie „Drewnianym Kołem”, a wzdłuż ulicy Ks. Janusza poprowadzono linię tramwajową.

Następca Prezydenta Słomińskiego, Stefan Starzyński również ma problemy z zakupem ziemi należącej do Rządu. W styczniu 1935r. zorganizował konferencję, podczas której przedstawił plan rozbudowy i modernizacji stolicy. Poza uporządkowaniem Śródmieścia, zadbał przede wszystkim o wygląd miasta, a w lutym rozpoczął akcję „Warszawa w kwiatach i w zieleni”, która miała na celu ukwiecenie domów, placów i podwórek. W tym samym roku Towarzystwo Przyjaciół Koła urządziło przy pętli na Kole zieleniec planując jednocześnie dwa następne. A na rogu ulic Magistrackiej i Zawiszy zostaje wybudowany Domek Ludowy wraz z dwoma boiskami i powstaje kolejne boisko przy ulicy Deotymy. W tym samym roku w październiku magistrat rozpoczyna budowę hali sportowej z basenem krytym i stadionem miejskim na ulicy Zawiszy. Patrząc z tej perspektywy, Stefan Starzyński uważał, że terenów zielonych i ośrodków sportowych na Kole jest dość.

Poza tym druga żona marszałka Piłsudskiego – Aleksandra Piłsudska, przekazuje część ziem rządowych magistratowi, który urządza na terenie Koła działki ogrodnicze. Trzeba jednak pamiętać, że za kadencji Stefana Starzyńskiego wyremontowano trasy wjazdowe do stolicy, połączono Stare Miasto z Żoliborzem, wybudowano wiadukt nad Dworcem Gdańskim, poprawiono nawierzchnię wielu ulic, rozbudowano sieć wodociągową i kanalizacyjną, a także zwiększono produkcję energii elektrycznej. Dzięki jego działaniom Warszawa znacznie zwiększyła długość torów tramwajowych. Za jego prezydentury powstał też projekt budowy warszawskiego metra. Wybudowano ponad czterdzieści nowych szkół oraz wiele parków. Był inicjatorem rozpoczętego w 1937 r. czteroletniego planu rozbudowy stolicy. A w 1938r. wydał broszurę „Rozwój stolicy”, w której raz jeszcze przedstawił wizję przyszłej Warszawy. Jednak zabrakło w niej planów budowy wielkiego parku na Kole.

W 1936 roku następuje uroczyste otwarcie nowego parku na rogu ulic Elekcyjnej i Wolskiej (Park Sowińskiego) i w tym samym roku magistrat odkupuje od państwa teren lasku na Kole. W 1938 roku w planach jest utworzenie zieleńca na terenie zasypywanych glinianek.

Po wojnie w 1951 roku tereny na zachód od ulicy Ks. Janusza zostają włączone w granice miasta. Rok później zaczyna się na dawnym terenie wojskowym; a później rządowym; między dawnymi wałami ochronnym, ogrodami Ulricha a wsią Marynin budowa ogródków działkowych dla pracowników LWP, KBW, UB i MO. Działki te zostały zarejestrowane w 1953 roku. Mowa tu oczywiście o naszym Ogrodzie „Koło II”.